martes, 10 de septiembre de 2019

Awas tzij chrij ma Yew achi


Yew Achi


Ujer cha, o jun nim laj achi b'i'anel, i ub'i Yew Achi, lik keutij i winaq, chi je rak'al ma Pablo aj k'ub'ul. Xwiri ire le lik nti k-on che i Yew Achi le man kuxij rib' che, to' krilo wach k-ani chke i rak'al. Xuriq jun ij, xelapan chkiwach ru' i rachalal chi ma Santia man xaq xkijeq sachik rak'al ire, are uri xkiyijb'a chkiwach chi kkijalwachij kib'; ma Santia kpe chi K'ub'ul i ma Pablo k-e chila Rab'inal. Lik keje ile xki'ano, ma Santia xukoj jun a'ab' son chi xumol kichi' i rak'al xaq i ma Pablo konojel xe'ok chi xajoj man utz keje ile kuta i ma Yew Achi ipa o wi i nima'ij k-e chila chkitzukuxik i winaq wach kki'ano. Are uri xunab'ej ma Santia, juntir x-e ru' xaq xutz'onoj che b'uchak chi lik ya keuk'is i rak'al.
Are uri i Yew Achi xula' uwach che, xub'ij. Chaya chwe chi keintij na man kinnumik xaq ike le ne te awak'al xcha. I ma Santia lik k'an rumali xub'ij: chamayij wach kattijin chu'anik le man we kamayij taj katinkamsaj na xcha che. Are xuta ma Yew Achi wach xb'ix che, x-anmajik, x-ek. Are uri ma Santia juntir xra'anb'ej b'i ukaway, xterej b'i chrij roqtam k'a chila xuyot'o wi chwi mi'na. Are xtiki chuchapik, xuyut' chwach jun che' te'uri xub'ij che', wo'or waral katinkamsaj wi. I ma Yew Achi xub'ij: chaya ni chwe chi kink'asi'ik man i awak'al le keinyin ti chik xaq kinya ni raxal anal chke, xcha. I ma Santia xula' uwach xub'ij: ile nti uchak chwe yin xaq chke i wak'al man i raxal anal xa jun ripaj ab'aj o wi chutzam inch'ich', xcha. Are uri xresaj li uch'ich' ya kujil b'i ru' ranima ma Yew Achi, i ma Yew Achi le xub'ij chik, chaya chwe chi kinsak'in na xcha; i xya' che, are xsak'lin wuqub mul, te'uri xkamsax rumal ma Santia. Are uri ni'pa i raxal anal xaq i ab'aj i chomiq chi oro, chi o te'eq chi chwach ulew K'ub'ul, is xesachik man xeqaj b'i kajib' xik'ab' ru' oxib' ripaj ab'aj chuxe' ulew. Man wuqub' mul xsak'linik, are jun mul xsak'linik jo'ob' ripaj ab'aj xqaj pa jyub'.
Rumal uri chi K'ub'ul lik xkanajik nib'a', are i chila ipa xkamsax wi xkanajik lik je b'eyomab', xaq i che' chi xyut' chwach lik xch'ol taj rij rumal ucho'ab' chi x-on chwach; rumal uri xkanajik chi che' le lik ronojel junab' ksolotan riij.


La Leyenda de Yew Achi
Una vez un gran hombre caminante, llamado Yew Achi, su naturaleza es comer gente, los hijo de don Pablo de Cubulco, él no le dice nada por miedo a lo que hace Yew Achi permitiendo así comer sus hijos, despues de unos días habló con don Santiago a quien se le iba desapareciendo sus hijos, entonces arreglaron entre ellos de cambiar, don Pablo para Rabinal y don Santiago de Cubulco, se el realizó cambio don Santiago, él se organizó mientras que don Pablo se pusieron a bailar con sus hijos, así como poder hacer que Yew Achi así como él llega a ver a la gente, así como se entera Santiago y va a preguntar el por qué se está terminando sus hijos.
Así Yew Achi,  le dijo déjame comer ya que  tengo hambre porque se dice que también son mis hijos, y don Santiago dijo deja de Hacer lo que estás haciendo por qué no yo te voy a matar le dijo, así escuchó Yew Achi lo que le dijeron. Él salió huyendo, entonces don Santiago se subió en su caballo y lo persiguió hasta llegar donde está el agua caliente, lo logró agarrar y lo amarró de un palo y le dijo, ahora si te voy a matar, y ma Yew Achi le dijo, déjame vivir, así prometo de no tocar a tus hijos y también darle abundancia y todas las cosechas. Y don Santiago le contesta el no me sirve de nada ni para mis hijos.

Aporte de la Escuela Oficial de Plancitos

No hay comentarios:

Publicar un comentario

UK'UX QANIMA

  DESCARGAR